Nie, płeć nie jest konstruktem społecznym! Szokująca historia Davida Reimera – dzieciaka, który przeszedł operację „zmiany płci”. Dwa razy

David i jego brat bliźniak Brian przyszli na świat w 1965 roku w kanadyjskiej prowincji Manitoba. Rodzice chłopców byli menonitami, czyli wyznawcami jednego z odłamów protestantyzmu. Dużo wskazywało na to, że dzieciaki będą miały normalne, zdrowe dzieciństwo, a ich najbliżsi zadbają o odpowiednie ukształtowanie swoich pociech. Niestety wszystko się skomplikowało przez jeden – wydawać by się mogło – w pełni bezpieczny zabieg medyczny. Otóż kiedy chłopcy mieli po siedem miesięcy, rodzice zauważyli, że coś było nie tak z ich oddawaniem moczu. Szybka wizyta u lekarza potwierdziła ich przypuszczenia – dzieciaki miały stulejkę , czyli wrodzone schorzenie polegające na nienaturalnym zwężeniu się ujścia napletka. To jednak nic poważnego – jeden prosty zabieg chirurgiczny zazwyczaj rozwiązuje problem. W tym wypadku najlepszą opcją było po prostu obrzezanie.

Jean-Marie Huot, lokalny lekarz rodzinny, który postanowił podjąć się tego zadania, uznał, że znacznie bardziej humanitarną metodą niż okaleczanie chłopców skalpelem będzie skorzystanie z elektrokautera, sposobu, jak na tamte czasy, dość rewolucyjnego. Operację taką wykonuje się specjalnym urządzeniem, które rozcina tkanki za pomocą prądu przemiennego o dużej częstotliwości. Państwo Reimer zaufali specjaliście i pierwszy „pod nóż” poszedł David. Doktorek spartaczył sprawę i zamiast usunąć chłopcu kawałek skóry, poważnie okaleczył jego członek. Na tyle poważnie, że rekonstrukcja penisa byłaby zabiegiem bardzo skomplikowanym i niekoniecznie bezpiecznym dla dziecka. Przerażeni rodzice nie pozwolili, aby doktorek operował drugiego z chłopców. I bardzo słusznie, bo niedługo potem u Briana stulejka ustąpiła sama.

Niestety, mały David miał wkrótce trafić w ręce kolejnego trefnego „specjalisty”. Kiedy dzieciak miał dwa lata, państwo Reimer udali się do Szpitala Johnsa Hopkinsa w Baltimore, aby skonsultować się z pracującym tam psychologiem – Johnem Williamem Moneyem, brylującym w świecie akademickim i medialnym autorytetem od badań nad ludzkimi zachowaniami seksualnymi oraz płcią. Człowiek ten głosił wówczas postulat chirurgicznego i hormonalnego „normalizowania płci” u osób interseksualnych, czyli takich, których cechy fizyczne nie pasują do typowego pojęcia ciała męskiego i żeńskiego.


Oprócz tego Money był też wielkim zwolennikiem tzw. teorii neutralności płci. W skrócie – wyznawał on pogląd, jakoby na tożsamość płciową wpływ miało otoczenie, wychowanie oraz odpowiednia, behawioralna tresura. Tak, doktorek uważał, że wychowanie chłopczyka tak jakby był dziewczynką sprawi, że chłopczyk faktycznie się nią stanie. Oczywiście z drobną pomocą chirurgii i regularnie serwowanego kompotu hormonalnego.
Państwo Reimer byli zafascynowani Moneyem, odkąd zobaczyli w telewizji wywiad z nim. Podczas spotkania od razu, bez większej refleksji, zgodzili się na proponowaną przez niego metodę „leczenia” chłopca. Psycholog sugerował, że konieczne było przeprowadzenie chirurgicznego zabiegu korekty płci chłopca. Dziecku należało usunąć prącie i w jego miejsca uformować pochwę. Dla uczonego był to wręcz dar od niebios, bo dzięki temu, że David miał brata bliźniaka, nadarzała się niespotykanie rzadka okazja, aby przeprowadzić badania, które oczywiście miałyby potwierdzić teorię wpływu wychowania na seksualną tożsamość człowieka. To samo środowisko rodzinne oraz genetyczna bliskość miały stanowić bardzo ciekawe warunki testowe. Rodzice oczywiście zgodzili się na ten zabieg i po jakimś czasie chłopiec trafił na operacyjny stół.


Mający niespełna dwa lata David przeszedł zabieg orchidektomii, czyli usunięcia jąder, i za pomocą dostępnych wówczas rozwiązań raczkującej jeszcze chirurgii plastycznej uformowano mu prostą namiastkę sromu. Odtąd chłopiec miał być wychowywany jako dziewczynka o imieniu Brenda, a wsparciem psychologicznym zarówno dla dziecka, jak i dla jego rodziców został oczywiście sam John Money. Państwo Reiner nie mieli jednak pojęcia, na czym to „wsparcie” w przypadku „Brendy – do niedawna Davida” będzie polegało.
Jak już wyżej wspomniałem, Money wierzył, że tożsamości płciowej można się nauczyć. Potrzebna była do tego tylko stosowna tresura. Podczas sesji z Davidem i Brianem psycholog inicjował zabawę w… seks. Badacz był bowiem przekonany, że kluczowym aspektem rozwijania tożsamości płciowej u ssaków naczelnych jest utrwalanie, w formie zabawy, zachowań reprodukcyjnych. W wymyślonych przez uczonego ćwiczeniach, David odgrywał rolę kobiety, natomiast jego brat – mężczyzny. Dzieci zmuszane były do symulowania aktów seksualnych w różnych pozycjach, a na przeciwstawianie się poleceniom Money zazwyczaj reagował złością. Psycholog sądził, że aby dziecko w pełni mogło zrozumieć, że jest dziewczynką, musi poznać różnicę między mężczyzną a kobietą. Dlatego też często rozmawiał z Davidem o jego genitaliach i ich seksualnej funkcji. Robił też nagie zdjęcia zarówno jemu, jak i jego bratu. Pokazywał też „Brendzie” drastyczne fotografie rodzących kobiet.

„Matka stwierdziła, że jej córka jest znacznie schludniejsza od brata i w przeciwieństwie do niego nie lubi się brudzić. (…) Dziewczyna miała wiele cech chłopczycy, takich jak obfitość energii fizycznej, wysoki poziom aktywności, upór i częste dominowanie w dziewczęcej grupie”

– fragment z notatek Moneya. Warto jednak dodać, że David wciąż nie chciał ani bawić się lalkami, ani nie wykazywał wielu z zachowań typowych dla małej dziewczynki.


Kiedy chłopak wszedł w okres dojrzewania, zaczęto podawać mu estrogen, dzięki któremu m.in. urosły mu piersi. Sesje z udziałem psychologa nadal trwały, ale straumatyzowany przez niego dzieciak coraz częściej buntował się i odmawiał tych spotkań. W końcu doszło do tego, że zakomunikował on swoim rodzicom, że odbierze sobie życie, jeśli kolejny raz każą mu iść do gabinetu Moneya. W tym momencie David cierpiał już na głęboką depresję i był pod opieką psychiatry. I to właśnie ten lekarz widząc, przez jaki koszmar jego pacjent przechodził, zmusił jego rodziców do powiedzenia swemu dziecku prawdy o tym, jaki los mu zgotowali.
Mająca 14 lat „Brenda” dowiedziała się, że w rzeczywistości była chłopcem, który miał wyjątkowego pecha… Nastolatek nie zastanawiał się długo – przestał przyjmować estrogen i wrócił do swej właściwej, męskiej tożsamości. Dzięki pomocy endokrynologa i dobrego chirurga rozpoczął się długi i żmudny proces „naprawiania” życia Davida. Na szczęście szybko znalazły się na to pieniądze, bo dziecku przyznano solidne odszkodowanie za spartaczony przed laty zabieg obrzezania. Chłopak dostawał zastrzyki z testosteronu, ponownie też trafił na stół operacyjny, gdzie wykonano na nim zabieg mastektomii, czyli usunięcia piersi. Jako że chirurgia w ostatnich latach przeszła dość znaczną ewolucję, udało się też wykonać procedurę falloplastyki, czyli rekonstrukcji penisa.


Oczywiście David nigdy nie mógłby mieć dzieci, bo przecież wycięto mu jądra, ale i tak udało mu się znaleźć miłość – mając dwadzieścia parę lat, związał się z Jane Fontane, która miała już trójkę swoich pociech. Wydawać by się mogło, że los zrekompensował skrzywdzonemu młodzieńcowi lepszą przyszłość.


Niestety, demony przeszłości nadal dawały o sobie znać. U jego brata zdiagnozowano schizofrenię – prawdopodobnie był to efekt szeregu zaburzeń psychicznych związanych z traumami, które zafundował Brianowi psycholog. Po dwóch nieudanych małżeństwach mężczyzna zmarł w wyniku przedawkowania leków. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że świadomie zażył on zbyt dużą ich dawkę. Tymczasem Davidowi nigdy nie udało się zakończyć edukacji i zmuszony był pracować w zawodach niewymagających zbyt wysokich kwalifikacji.


Przez rok, po zwolnieniu z roboty, był bezrobotny. Ratunkiem okazała się sprzedaż jego historii na potrzeby książki – jak się okazało, nie dostał on jednak za ten wywiad wynagrodzenia, na które się umawiał. Pogrążony w żałobie po zmarłym bracie David nie otrzymał też pełni wsparcia ze strony Jane, która zasugerowała mu „zrobienie sobie przerwy” w ich związku. Reiner nie przyjął tego zbyt dobrze. Przez parę dni pomieszkiwał w domu swoich rodziców. Depresja i brak jakiejkolwiek nadziei na lepszy los doprowadziły w końcu do tego, że David pojechał na parking jednego z pobliskich supermarketów i tam strzelił sobie w łeb z obrzyna.

Doktor Money nigdy nie wziął na siebie odpowiedzialności za zniszczenie chłopcom życia. Do końca swoich dni upierał się, że winę za to ponosili rodzice dziecka, którzy zwlekali dwa lata, zanim zdecydowali się na „terapię” Davida. Wówczas to – jak twierdził psycholog – najważniejszy czas, w którym można by „modelować” tożsamość płci pacjenta, już minął. Money publicznie krytykował też swego byłego pacjenta, twierdząc, że jego oskarżenia są przykładem zachowań antyfeministycznych i antytranspłciowych.


Psycholog najwyraźniej był jedną z tych osób, które nie umiały uderzyć się w pierś i przyznać do popełnionych błędów. A jednak – według relacji jego najbliższych kolegów, Money prywatnie miał ogromne kompleksy i bardzo mocno przeżył tę porażkę. W swych oficjalnych wypowiedziach nadal jednak brnął w obraną przez siebie retorykę, głosząc, że za krytyką jego terapii stały szowinistyczne, prawicowe środowiska głoszące, że „męskość i kobiecość są wpisane w geny, więc kobiety powinny wrócić do łóżka lub do kuchni”.

Źródła: BBC, BBC, Embryo.asu.edu, Money - Wikipedia, Reimer - Wikipedia